Koronkarstwo to, najprościej rzecz ujmując, sztuka ręcznego wyrabiania koronek, która zyskała ogromne znaczenie kulturowe – stanowi zarówno część wielu regionalnych tradycji, jak i bywa wykorzystywana przez projektantów mody haute couture. Technika ta polega na tworzeniu delikatnych i misternych wzorów za pomocą nici, często przy użyciu szydełka, igły lub specjalnych klocków. Koronki są zazwyczaj wykonywane z białych nici bawełnianych lub lnianych, choć zdarzają się także koronki jedwabne – te są szczególnie cenne i raczej nieczęsto występują w kulturze ludowej.
Proces tworzenia koronki to prawdziwa sztuka wymagająca nie tylko zdolności manualnych, ale także cierpliwości i dbałości o detale. Zaczyna się od wyboru odpowiedniego materiału —wykorzystuje się wysokiej jakości bawełnę lub jedwab, które są wytrzymałe i jednocześnie delikatne. Następnie powstaje projekt, który rzemieślnik przenosi na papier, a każdym elementem koronki można manipulować, aby uzyskać pożądany efekt. Potem następuje proces tkania — wykonawcy używają specjalnych narzędzi, takich jak igły, szpilki i podkładki. Koronka może być tworzona techniką szydełkowania, haftu lub przekładania wątków, a każdy ruch odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu ostatecznego wyglądu. Po wytkaniu koronki następuje procedura prania i prasowania, aby uzyskać idealną gładkość oraz stylowy wygląd.
Początki koronkarstwa datuje się na XIV wiek, kiedy to sztuka ta zaczęła rozwijać się we Włoszech, we Flandrii i w Hiszpanii. W tym okresie koronki pełniły funkcję dekoracyjną, stosowaną do zdobienia odzieży oraz kościelnych ołtarzy i szat liturgicznych. Ręcznie robione koronki szybko jednak zyskały popularność wśród arystokracji i zamożnych mieszczan.
W epoce renesansu koronki przeszły prawdziwy rozkwit. To właśnie w tym czasie techniki koronkarskie zostały udoskonalone, a koronki zaczęły pojawiać się nie tylko w odzieży, ale także w sztuce użytkowej. Ich znaczenie można odkryć studiując malarstwo tamtego czasu, choćby dzieła Antoniego van Dycka, który często portretował damy XVII-wiecznej Europy w majestatycznych sukniach ozdobionych misternymi koronkami. W XVIII wieku koronki zyskały jeszcze większe uznanie, szczególnie w Anglii i Francji, Wyroby z Honfleur, Caen oraz Alençon stały się synonimem luksusu – ikona ówczesnej mody, Maria Antonina, miała do nich szczególną słabość.
W Polsce koronkarstwo ma szczególnie silne tradycje w regionie Podhala i Beskidu Śląskiego (koronki klockowe z Koniakowa) oraz w okolicach Bobowej i Zakopanego, są także kolorowe koronki łowickie i koronki Hechelki, bardziej przestrzenne i nowoczesne we wzornictwie. Koronki koniakowskie ze względu na kunszt wykonania, skomplikowane ażurowe wzory wykonywane szydełkiem, są polskim towarem eksportowym i powodem do dumy – trafiły nawet na okładkę polskiej edycji „Vogue”, w wydaniu z czerwca 2024 roku. Koronki Bobowskie wykonywane są zazwyczaj techniką klockową – nici są przeplatane na specjalnym podkładzie przy użyciu małych drewnianych szpulek zwanych klockami. W Bobowej odbywa się też prestiżowy Międzynarodowy Festiwal Koronki Klockowej.
Koronki – od wieków aż do dziś jako element stroju pozostają znakiem finezji i wyrafinowania – często były oraz pozostały używane w sukniach balowych, welonach ślubnych i luksusowej bieliźnie. Współczesna moda potrafi jednak poczynać sobie z nimi odważniej – mogą „zawirusować” właściwie każdy element stroju, z akcesoriami włącznie.
W roku 2022, na paryskich wybiegach, dom mody Dolce & Gabbana zaprezentował kolekcję inspirowaną sycylijskim dziedzictwem marki, w której koronki odegrały kluczową rolę.
Przody sukni były bogato zdobione koronkowymi aplikacjami, a długie spódnice w stylu bohemy z delikatnymi koralikami i haftami nadawały całości subtelności. W kolekcji pojawiły się również koronkowe bluzki, odkrywające ramiona.
Valentino użył koronek w swojej kolekcji wiosna-lato 2023 – motywem przewodnim były romantyczne koronki haftowane wytwornymi kwiatowymi wzorami, a modele utrzymane w pastelowych odcieniach. Zarówno D&G, jak i Valentino wspierają lokalnych włoskich rzemieślników – wszystkie koronki są wykonane w manufakturach działających od wieków dokładnie w ten sam sposób. Włoskie koronki, zwłaszcza te produkowane w okolicach Mediolanu i na wyspie Burano, gdzie tradycje ich wytwarzania sięgają XIV wieku, są sławne na całym świecie. Burano słynie z ręcznie robionych koronek typu „punto in aria”, pod którymi kryją się skomplikowane, geometryczne i florystyczne wzory.
Dom mody Chanel, współpracując z rzemieślnikami z okolic Calais, wykorzystuje koronkę jako jeden z elementów swojego stylu właściwie w każdej kolekcji. Mistrzynie koronkarstwa znane są jako „dentelières”, stosują techniki przekazywane z matki na córkę. W najnowszej kolekcji, na zimę 2026/26 koronkowe topy zostały zestawione z klasycznymi tweedowymi spódnicami. Warto jeszcze wspomnieć o Maison Martin Margiela, który zdecydowanie odmawia poddawania się romantycznej i zwiewnej estetyce wymuszonej tradycją koronkarstwa i używa tego rękodzieła jako narzędzia dialogu z surowymi, ciężkimi nierzadko materiałami, dekonstruuje je i wyciąga z oczywistych kontekstów genderowych. Koronka – wymagająca precyzji, uwagi, subtelna, to jeden z obszarów rękodzieła, który wciąż pozostaje sztuką tak misterną, że wręcz wydawałoby się – magiczną.